Babesia

Wat is Babesia?

Babesia is een door teken overgebrachte eencellige parasiet, een protozoa, die de rode bloedcellen die voor zuurstoftransport zorgen, vernietigt [1]. De parasiet wordt overgebracht door dezelfde teek uit de Ixodes familie, die ook Borrelia burgdorferi overbrengt op de mens. Dubbelinfecties met Borrelia bacteriën komen voor. Babesiose is verwant aan malaria (plasmodium-soorten) en kan soortgelijke klachten geven. Ook overdracht door middel van bloedtransfusie is beschreven.

Er zijn diverse soorten Babesia, maar niet alle zijn ziekteverwekkend voor de mens of indien ze dat wel zijn, komen ze niet overal voor. Sommige Babesia soorten komen in Nederland wijdverspreid voor doordat ze als bron muizen en hertachtigen hebben en andere hebben als bron edelherten en wisenten/runderen en komen in Nederland daarom lokaal voor [2]. Er zijn van de vijf Babesiasoorten die in Nederland voorkomen, drie soorten in teken aangetroffen: B. divergens, B. microti en B. venatorum (EU1). De besmettingsgraad van teken in Nederland met Babesia is 3,5% - met name Babesia divergens [3,4]. Na een tekenbeet bedraagt de tijd tot de klachten optreden (incubatietijd), afhankelijk van het soort Babesia, één tot twaalf weken [1,3,4]. Na een bloedtransfusie negen weken.

Wat is babesiose?

Babesiose veroorzaakt malaria-achtige klachten en kan hemolytische anemie veroorzaken. Een ernstige vorm van bloedarmoede, die ontstaat door een versterkte afbraak van rode bloedcellen.

Babesia kan persisteren in patiënten wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een Lyme-besmetting, er hoge aantallen Babesia-parasieten zijn, of bij patiënten die immuungecompromiteerd zijn [5]. Bij immuno-incompetente personen, zoals personen zonder milt, personen met een HIV-infectie, personen die corticosteroïden gebruiken of bij een gelijktijdige Borrelia-infectie en bij ouderen kan de infectie door hoge parasitemie met massale hemolyse fataal verlopen.

Babesiose door B. divergens is tot nu toe uitsluitend beschreven bij mensen zonder milt, bij wie de ziekte ernstig verloopt; bij 42% zelfs fataal. Asymptomatische infecties met B. divergens zijn recentelijk gevonden bij mensen na een tekenbeet. Infecties met B. microti komen ook voor bij patiënten met een intacte milt en kunnen ook bij hen ziekte veroorzaken, maar de ziekte verloopt bij immuuncompetente patiënten vaak minder ernstig. Bij immuungecompromitteerden is de letaliteit ongeveer 5% [4].

De symptomen van babesiose

De symptomen van babesiose zijn: koorts, griepachtige verschijnselen, symptomen die passen bij anemie, vergrote lever en vergrote milt (hepato(spleno)megalie) [3]. Daarnaast dag- en nachtzweten, rillingen, opvliegers, hoesten, kortademigheid, zwakte, uitputting, gewichtsverlies, misselijkheid, buikpijn, diarree, kortademigheid, hoofdpijn, stijve nek en rug, geelzucht, donkere urine en/of bloed in de urine en angstdromen.

Complicerende neurologische symptomen kunnen zijn: acute cerebrovasculaire ziekte, flauwvallen (syncope), loopstoornis (ataxie), verwarring (delirium), gezichtsverlies, moeite met focussen, hoofdpijn, verminderd bewustzijn, zenuwpijn, bevingen (tremoren), duizeligheid en toevallen [7].

De diagnose van babesiose

Babesiose kan worden aangetoond met microscopie van dikkedruppel of een bloeduitstrijkje, een QBC-test of gevalideerde PCR-diagnostiek (bij het Amsterdam UMC, locatie AMC en het RIVM). IgG en IgM in serum kunnen bij het RIVM worden aangetoond met IFA. De IgG/IgM-testen hebben grotere waarde als deze in de acute fase en enkele weken later worden gedaan [4].

In Nederland zijn co-infecties van Babesia microti en Borrelia burgdorferi s.l. en Neoehrlichia mikurensis in nimfen gevonden, hetgeen suggereert dat deze drie ook tegelijkertijd met een tekenbeet overgebracht kunnen worden naar mensen [2].

De reden waarom babesiose zo weinig gevonden wordt in Europa, heeft met onbekendheid bij artsen en mogelijk een kortdurend asymptomisch verloop bij gezonde mensen te maken, of de klachten worden onder bijvoorbeeld ‘Lymeziekte’ geschaard, waardoor er niet op gezocht wordt en het onder de radar blijft.

Het is niet meldingsplichtig, maar vanwege de zeldzaamheid dienen het LCI en CIb op de hoogte gesteld te worden [1].

De behandeling van babesiose

In Europa moet een verdenking op babesiose leiden tot spoedig en zorgvuldig geneeskundig ingrijpen. Met een vroege behandeling zouden dag- en nachtzweten, rillingen, opvliegers, hoesten en kortademigheid al snel minder moeten worden [5]. Babesiose wordt behandeld met antiparasitaire middelen en antibiotica, andere antibiotica dan bij de ziekte van Lyme [1].

Let op dubbelinfecties met Borrelia of Plasmodiumsoorten. Bij dubbelinfecties kan een Borrelia-infectie ernstiger verlopen omdat Babesia immunosuppressie veroorzaakt. Wanneer een EM zich presenteert met zweten, hoge koorts, en rillingen, zou ook aan Babesia gedacht moeten worden [5]. Na terugkeer uit malariagebieden waarbij zich symptomen voordoen, moet altijd tevens een Plasmodium- en/of Borrelia-infectie worden uitgesloten, dan wel worden meebehandeld [1]. Babesia kan resistentie ontwikkelen tegen de klassieke antimalaria medicijnen en kruiden [5].

Bij normaal gezonde individuen - zonder afweerstoornis - volgt waarschijnlijk zonder behandeling meestal binnen twee tot drie weken een volledig herstel, net als bij Malaria en Ehrlichiose. Bij erg zieke patienten kunnen roterende antimalaria-regimes ingezet worden [5].

Geschiedenis en verspreiding

Tot 1957/1968 was het slechts een veterinair probleem: Babesia veroorzaakte bij runderen en schapen ‘roodwaterkoorts’, dit is hemolytische anemie. Vanaf 1957 (eerste patiënt in voormalig Joegoslavië) worden Babesia divergens en Babesia bovis als veroorzaker van ernstig verlopende Humane Babesiose bij personen zonder milt beschreven. In 1968 echter werd Babesia microti vastgesteld bij een patiënt met milt op een eiland voor de kust van de Verenigde Staten (VS). Sindsdien zijn in de VS honderden gevallen beschreven van personen, evenwel met een grote geografische spreiding. Veel van deze patiënten hebben een onderliggend lijden waardoor hun weerstand verminderd is (HIV, etc.) [6]. In Europa zijn ongeveer 50 gevallen van babesiose beschreven [2]. Het betrof hier hoofdzakelijk mensen zonder milt, waardoor het verloop veel ernstiger was dan bij de Amerikaanse patiënten. In Nederland zijn tot nu toe formeel geen mensen met babesiose gemeld [1,2] hetgeen niet betekent dat ze er niet zijn.

Bronnen

[1] RIVM – babesiosis; Babesiosis | LCI richtlijnen (rivm.nl)

[2] Azagi, A., et al. Circulation of Babesia Species and Their Exposure to Humans through Ixodes Ricinus. Pathogens. 2021; 10(4):386. doi.org/10.3390/pathogens10040386

[3] Hoornstra, D., Sprong, H., Hovius, J., Andere Tekenbeetziekten. Ned Tijdschrift Geneesk nummer 28. 2020;164:D4603,

[4] Door teken overgedragen infectieziekten in Nederland: meer dan de ziekte van Lyme alleen, Montizaan, M., Hoornstra, D., Kremer, K., Wijngaard, van den K., Hovius, J., Sprong. H., TvI2, 15, 2020

[5] Horowitz, R.I., How can I get better?, An action plan for treating resistant Lyme and chronic disease, 2017

[6] Mylonakis E. When to suspect and how to monitor babesiosis. Am Fam Physician. 2001 May 15;63(10):1969-74. PMID: 11388711.

[7] Locke S., O'Bryan J., Zubair A.S., Rethana M., Spichler Moffarah A., Krause P.J., Farhadian, S.F., Neurologic Complications of Babesiosis, United States, 2011–2021, 2023 Jun; 29(6): 1127–1135. doi: 10.3201/eid2906.221890

Laatst gewijzigd: 4 mrt. 2024