Tekenencefalitisvirus TBE/FSME

Wat is het teken-encefalitisvirus?

Het teken-encefalitisvirus (TBE-virus) is een virusinfectie die je door een tekenbeet kan oplopen. Deze tekenbeetziekte kan ernstige hersenontsteking (encefalitis) veroorzaken. Het TBE-virus is nieuw in Nederland, komt nog heel weinig voor, maar het aantal mensen dat deze ziekte oploopt neemt toe in zowel Nederland als de rest van Europa.

In het Engels wordt de ziekte Tick-Borne Encephalitis (TBE) genoemd en in het Duits Frühsommer Meningoenzephalitis (FSME).

Hoe kan je het TBE-virus krijgen?

Het TBE-virus bevindt zich in het speeksel van een besmette teek. Als je door deze teek gebeten wordt, vindt besmetting daarom al binnen enkele minuten via de speekseloverdracht plaats. Hierdoor is het onvermijdelijk dat je bij de tekenbeet het virus oploopt.

Dit verschilt van de ziekte van Lyme waarbij het risico op besmetting toeneemt naarmate een met de Lyme-bacterie besmette teek langer (van enkele uren tot dagen) in de huid zit vastgebeten. Bij de ziekte van Lyme verklein je het risico door de teek op de juiste manier en snel te verwijderen.

Het TBE-virus kan door teken in alle levensstadia worden overgebracht: teken-larven (0,5-1 mm), teken-nimfen (1-1,5 mm) en volwassen teken (3-10 mm). Lees hier meer over de teek.

Hoewel TBE in de meeste gevallen door een tekenbeet wordt veroorzaakt, kan de inname van besmette rauwe melkproducten uit risicogebieden soms ook tot TBE leiden. Ook zijn incidentele gevallen beschreven van besmetting via bloedtransfusies, via orgaantransplantaties en bij slagers na het slachten van besmette geiten.

Voor alle tekenbeetziekten geldt: probeer een tekenbeet te voorkomen! Neem voorzorgsmaatregelen bij verblijf in de natuur! In gebieden waar dit virus heerst laten mensen zich inenten. Je leest onderaan deze pagina meer over het vaccin.

De verschillen tussen TBE en de ziekte van Lyme

Hieronder zie je een kort overzicht van de belangrijkste verschillen tussen TBE en de ziekte van Lyme.

Teken-encefalitis, TBE FSME en de verschillen met de ziekte van Lyme

Waar en hoe vaak komt TBE voor?

In Nederland komt TBE heel weinig voor. Op dit moment worden er slechts enkele gevallen per jaar gemeld en tot 2016 waren er geen gevallen bekend als gevolg van tekenbeten in Nederland. In België liep in 2018 de eerste persoon TBE op als gevolg van een tekenbeet in België. Er zijn ieder jaar Nederlanders die TBE oplopen tijdens hun zomervakantie in bijvoorbeeld Zuid-Duitsland, Oostenrijk of Zweden.

Het TBE-virus oplopen in Nederland

Aangezien er in Nederland, in tegenstelling tot veel andere landen, (nog) geen nationale meldingsplicht voor deze ziekte geldt, zal het werkelijke aantal besmettingen vermoedelijk hoger zijn dan de enkele gevallen per jaar die nu worden gemeld.

Het RIVM houdt momenteel wel bij hoeveel mensen ernstig ziek worden van een in Nederland opgelopen infectie met het TBE-virus, waar het virus is aangetoond in teken of wilde dieren, en waar antistoffen tegen het virus zijn aangetoond in wilde dieren. Dit wordt aangegeven op onderstaande afbeelding, die dateert van augustus 2021.

Het TBE-virus is een virus dat doorgaans niet gelijkmatig verdeeld over een groot gebied voorkomt, maar kleinschalig in zogenoemde 'haarden'. Het virus komt hier vermoedelijk terecht via trekvogels, en lijkt zich dan in deze haarden permanent te vestigen.

Op de afbeelding zie je de Sallandse Heuvelrug (Hellendoorn en Rijssen-Holten), de Utrechtse Heuvelrug (Zeist), centraal Noord-Brabant, het noord-oosten van de Flevopolder (Roggebotzand), Twente en de Achterhoek waaronder Natuurpark de Leemputten (Oost-Gelre), en het Rijk van Nijmegen (Berg en Dal). In deze natuurgebieden is naar schatting 1 op de 1500 teken besmet met het TBE-virus. Maar let op er is maar beperkt onderzoek gedaan, in de grijze gebieden kan TBE niet worden uitgesloten.

TBE-virus in Nederland

Het TBE-virus oplopen in een ander land

In Midden-, Oost- en Noord-Europa en delen van Rusland en Azië is de ziekte al veel langer bekend en heeft het een significante impact op de volksgezondheid. In Midden-Europa varieert het aantal met TBE besmette teken gemiddeld van minder dan 0,1 tot 5%. Net als andere tekenbeetziekten komt ook TBE steeds vaker voor. Het aantal teken en zoogdieren dat het virus bij zich draagt neemt toe en het virus breidt zich uit naar steeds meer landen en regio’s.

In de risicogebieden van Europa (waarvan je onderaan deze pagina een kaart kunt vinden) is het aantal mensen bij wie TBE is vastgesteld in de laatste 30 jaar zelfs verviervoudigd. In Duitsland waren dat er volgens officiële ziektemeldingen in 2020 maarliefst 717, een record! Het werkelijk aantal besmettingen is dan nog veel hoger omdat veel mensen daar gevaccineerd zijn en daardoor niet ziek worden.

Welke variant van het TBE-virus hebben we in Nederland?

Er zijn verschillende subtypen van het TBE-virus. Wij hebben hier te maken met het Europese subtype, dat voorkomt in West- en Midden-Europa en wordt overgedragen door de Ixodes ricinus teek (schapenteek of gewone teek). Dit is de meest voorkomende teek in Nederland. Het Europese subtype is daarnaast ook aangetroffen in de Dermacentor teek en de Haemaphysalis teek.

In Rusland en het Verre Oosten komen subtypen voor die door de Ixodes persulcatus teek worden overgedragen. Dit zijn het Siberische subtype en het Far Eastern subtype. Hiervan is het Far Eastern subtype van het TBE-virus het meest ernstig met een sterfterisico van 5 tot 35%.

De gebieden hebben enige overlap waar de verschillende tekensoorten en subtypen van het TBE-virus naast elkaar voorkomen. We beperken onze informatie hier tot de Europese variant.

Wat zijn de symptomen van TBE?

De symptomen van TBE verschillen per persoon in ernst en duur: van geen of milde tot zeer ernstige symptomen en van kortdurend tot chronisch. Patiënten met zeer ernstige symptomen kunnen aan TBE overlijden, maar dit is zeldzaam (1 tot 2% van de patiënten).

Het merendeel van de mensen krijgt geen of slechts milde symptomen. Echter, bij 1 op de 3 kan het ziektebeeld zich in twee fasen ontwikkelen:

Fase 1:

Deze fase kenmerkt zich, net als bij veel andere tekenbeetziekten, door griepachtige verschijnselen die 2 tot 28 dagen (meestal 7 tot 14 dagen) na de beet ontstaan. Bij infectie door inname van besmette rauwe melkproducten treden de symptomen sneller op. De symptomen van de eerste fase houden 2 tot 10 dagen aan en kunnen onder meer zijn:

  • algemeen ziek voelen
  • (milde) koorts
  • vermoeidheid en lichaamszwakte
  • spier- en gewrichtspijn
  • hoofdpijn
  • misselijkheid en braken
  • buikpijn en diarree

Fase 2:

Bij een klein deel van de patiënten ontwikkelt de ziekte zich verder naar een tweede fase. Na 1 tot 21 dagen (gemiddeld een week) zonder klachten, ontstaat opnieuw koorts en wordt het centraal zenuwstelsel geīnfecteerd. Er kunnen hersenvliesontsteking (meningitis), hersenontsteking (encefalitis), een ontsteking van het ruggenmerg (myelitis), of combinaties hiervan ontstaan. Hiervoor is ziekenhuisopname nodig. Als gevolg van deze ontstekingen kunnen de volgende klachten ontstaan:

  • (hoge) koorts
  • hevige hoofdpijn
  • verstoorde beweging (ataxie)
  • spier- en gewrichtspijn
  • niet tegen licht kunnen
  • verlammingen en zenuwuitval
  • verminderd bewustzijn, slaperigheid en desoriëntatie
  • cognitieve problemen
  • slaapstoornissen
  • gehoorproblemen
  • slik- en spraakproblemen (afasie)
  • problemen met zien
  • krampaanvallen
  • duizeligheid
  • misselijkheid en braken
  • buikpijn, constipatie en diarree
  • beven van armen en benen
  • nekpijn en -stijfheid
  • verstoord evenwicht
  • veranderingen in persoonlijkheid en gedrag
  • overprikkeling
  • vermoeidheid
  • emotionele labiliteit, angst en depressie
  • autonome dysregulatie
  • in zeldzame gevallen epilepsie, toevallen en coma

Een verhoogd risico op een ernstig verloop is gerelateerd aan leeftijd (boven de 50 jaar neemt het risico toe) en geslacht (bij mannen verloopt de infectie vaker ernstiger dan bij vrouwen). Daarnaast kun je bij een tekenbeet meerdere infecties tegelijk oplopen. Als TBE tegelijk optreedt met de ziekte van Lyme, kan het verloop ernstiger zijn.

Wat zijn de chronische klachten na TBE?

Tot bijna de helft van de patiënten houdt na het doormaken van de ernstige tweede fase van TBE langdurige of blijvende neurologische klachten en beperkingen. Dit wordt een post-encefalitisch syndroom genoemd.

De chronische klachten variëren van persoon tot persoon in ernst en duur. Alle bovengenoemde symptomen (met uitzondering van de koorts) kunnen aanhouden, waaronder ook ernstige verlammingen.

Veel van deze patiënten ervaren een slechte kwaliteit van leven. Met langdurige (neuro)revalidatie, fysiotherapie en logopedie kunnen sommige klachten bij een deel van de patiënten verbeteren.

Voor klachten die langer aanhouden dan een jaar geldt een slechte prognose. Schade opgelopen door encefalitis valt onder de noemer Niet-aangeboren Hersenletsel (NAH).

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose van TBE is erg lastig en het komt, net als bij de ziekte van Lyme, regelmatig voor dat er alleen sprake is van een waarschijnlijkheidsdiagnose in plaats van een bevestigde/bewezen diagnose. De diagnose moet worden gebaseerd op het complete beeld van verblijf in de natuur in gebieden waar het virus heerst, opgelopen tekenbeten of consumptie van rauwe melkproducten, symptomen, en tests op bloed en hersenvocht (ontstekingsaanwijzingen, (toename van) antistoffen en PCR).

Het TBE-virus komt in Nederland heel weinig voor en de eerdergenoemde symptomen kunnen ook bij andere ziekten optreden, ze zijn niet specifiek voor TBE. Mede hierdoor is het herkennen van symptomen en het stellen van de diagnose voor artsen lastig, ook al omdat 30 tot 60% van de patiënten de tekenbeet niet heeft opgemerkt.

Voor de eerste fase van de ziekte wordt gebruik gemaakt van PCR voor het direct aantonen van aanwezigheid (RNA) van het virus in bloed en lumbaalvocht. Deze test kan bij het Erasmus MC (afdeling Virologie). Aanwezigheid van het virus kan doorgaans alleen worden aangetoond tijdens de eerste ('viremische') fase van de ziekte. Want tijdens de tweede fase is het virus meestal niet meer direct aantoonbaar. Al zijn er wel patiënten bekend waarbij een PCR op urine positief was tijdens de tweede fase. Een negatieve PCR testuitslag sluit de ziekte niet uit.

Voor de tweede fase worden antistoffentests (IgM en IgG) gebruikt op bloed en lumbaalvocht. Het kan 3 tot 6 weken duren voordat er voldoende antistoffen zijn aangemaakt om door de tests gemeten te kunnen worden. Daarom zijn antistoffentests doorgaans niet geschikt voor de eerste fase van de ziekte. Wel kan er door meerdere metingen te doen, zowel in eerste als tweede fase, een eventuele stijging in antistoffen worden aangetoond. Ook bij deze test sluit een negatieve uitslag de ziekte niet uit, maar ook een positieve uitslag toont niet met zekerheid aan dat je TBE hebt. Er worden normaalgesproken als eerste IgM antistoffen gevormd, en even later ook IgG antistoffen. De IgM antistoffen verdwijnen weer relatief snel, de IgG antistoffen blijven gewoonlijk levenslang in je lichaam aanwezig.

Bij de antistoffentests zijn kruisreacties mogelijk met andere infecties uit dezelfde virusfamilie, waaronder gelekoortsvirus, denguevirus (knokkelkoorts), westnijlvirus en zikavirus. Wat betekent dat een postieve uitslag niet per see betekent dat je antistoffen hebt tegen het TBE-virus, het kunnen ook antistoffen zijn tegen één van deze andere virussen. Ook kan er op basis van aanwezigheid van IgG antistoffen geen onderscheid worden gemaakt tussen een patiënt met een actieve infectie, een doorgemaakte infectie of een vaccinatie.

Testen op antistoffen tegen het TBE-virus kan binnen Nederland alleen bij het Erasmus MC (afdeling Virologie), het RIVM-IDS (aanvraagformulier) of het Radboud UMC. Testaanvragen gaan via de huisarts of het ziekenhuis. Meer info: https://www.rivm.nl/tekenencefalitis/diagnostiek-tickborne-encephalitis-virus

TBE of Lyme?

Bij zowel het TBE-virus als de ziekte van Lyme kan de infectie zich bij een klein deel van de patiënten uitbreiden naar het centraal zenuwstelsel waardoor ernstige neurologische symptomen ontstaan. Beide infecties kunnen dan leiden tot hersenontsteking, hersenvliesontsteking en ontsteking van het ruggenmerg. En bij beide kunnen verlammingen optreden. Bij de ziekte van Lyme wordt de infectie van het zenuwstelsel neuroborreliose genoemd.

Een deel van de symptomen van TBE is neuropsychiatrisch en vertoont overeenkomsten met encefalopathie ten gevolge van de ziekte van Lyme, lees hier meer over neuropsychiatrische klachten en lyme-encefalopathie.

Er zijn ook verschillen tussen TBE en neuroborreliose die kunnen helpen bij de diagnose. Zo komen bij TBE acute verslechtering en hoge koorts vaak voor terwijl dit bij neuroborreliose niet veel gebeurt. Bij volwassenen met neuroborreliose staat juist een pijnlijke ontsteking van een zenuwwortel (radiculitis) met uitstralende pijn in been of arm vaak op de voorgrond (wat kan voelen als hernia, ischias of carpaal tunnel syndroom). Met daarbij vaak tintelingen, dove plekken, prikkelingen en een brandend gevoel. Bij kinderen met neuroborreliose komt deze ontsteking van een zenuwwortel minder vaak voor. Bij hen komen aangezichtsverlamming en hersenvliesontsteking vaker voor. Lees hier meer over neuroborreliose.

Wat is de behandeling van TBE?

Helaas bestaat er op dit moment geen behandeling voor het TBE-virus als je de infectie hebt opgelopen. Antibiotica hebben geen effect bij virussen, je eigen afweersysteem moet het virus bestrijden. De symptomen kunnen enigszins worden verzacht met bijvoorbeeld pijnstillers. Bij ernstige symptomen moet je worden opgenomen in het ziekenhuis.

Kan je het virus opnieuw krijgen?

Nadat je het TBE-virus hebt gehad, blijven IgG antistoffen gewoonlijk levenslang in je lichaam aanwezig. Er treedt dan natuurlijke immuniteit op. Er zijn geen mensen bekend die het virus opnieuw hebben gekregen, wat ook aan het feit kan liggen dat er weinig onderzoek naar gedaan wordt.

Moet ik me tegen het TBE-virus laten vaccineren?

Vaccinatie is de belangrijkste manier om TBE te voorkomen. In landen waar TBE veel voorkomt, wordt op grote schaal tegen deze ziekte gevaccineerd.

In Nederland wordt vaccinatie aanbevolen voor mensen die zeer intensief en langdurig buiten in de natuur werken in een risicogebied, zoals de Sallandse en Utrechtse heuvelrug.

Verder wordt aanbevolen om vaccinatie te overwegen als je op reis gaat naar landen/gebieden buiten Nederland (zoals op vakantie) waar TBE veel voorkomt en je daarbij in de natuur verblijft. Bij temperaturen vanaf 5°C zijn teken actief.

Ga naar www.lcr.nl of www.ggdreisvaccinaties.nl voor alle informatie, kosten en persoonlijk advies. Ook als je in een risicogebied woont kan je hier terecht voor vaccinatie. Bekijk op www.rivm.nl/tekenencefalitis de actuele risicogebieden in Nederland.

Verschillende vaccins

Er bestaan twee vaccins tegen het TBE-virus, deze vaccins bieden 95 tot 100% bescherming. Bij het vaccin dat in Nederland beschikbaar is (FSME-Immun van Pfizer, ontwikkeld door Baxter) bestaat het volledige inentingsprogramma uit 3 doses verspreid over minimaal 6 tot maximaal 15 maanden. Een eerste boosterprik na 3 jaar en daarna om de (meestal) 5 jaar, zorgt voor blijvende bescherming.

Als reisvaccinatie kunnen vaak de eerste 2 prikken vóór de reis genomen worden en dan na een half jaar de derde. Begin minimaal 5-8 weken vóór je reis! In andere landen wordt ook het Encepur vaccin (van GlaxoSmithKline) gebruikt.

De TBE/FSME-vaccins bieden bescherming tegen alle subtypen van het TBE-virus. Het beschermt niet tegen andere tekenbeetziekten, zoals de ziekte van Lyme. Lees hier meer over de ontwikkeling van vaccins tegen de ziekte van Lyme.

Als recreant in de natuur of als groenwerker loop je verhoogd risico op een tekenbeet. Neem altijd preventieve maatregelen!

Wat zijn de risicogebieden in Europa?

Op onderstaande risicokaart ziet u de situatie voor 2022 in Duitsland, waar het risico op TBE en het aantal gebieden met risico op TBE alsmaar toeneemt.

Risico-kaart TBE/FSME in Duitsland

Bron: www.zecken.de/de/neue-fsme-risikogebiete

Op onderstaande kaart uit 2021 wordt aangegeven in welke landen en gebieden in Europa je risico loopt op besmetting met het TBE-virus. De hoogte van het risico verschilt echter per land, per regio, per jaar en per tijd van het jaar. Het hoogste risico is van april tot november, omdat in die periode de meeste tekenbeten worden opgelopen. In Midden-Europa varieert het aantal met TBE besmette teken gemiddeld van minder dan 0,1 tot 5%. Daarbij bestaan er nog plaatselijke zogenoemde TBE-haarden waar het risico hoger is.

TBE-virus in Europa kaart 2021

TBE-virus risicogebieden van Europa 2021

Op de kaart worden de volgende landen als risicogebied aangegeven:

  • Albanië (vermoedelijk)
  • Bosnië en Herzegovina
  • Bulgarije, bepaalde gebieden
  • Duitsland, vooral het zuiden
  • Estland
  • Finland, bepaalde gebieden
  • Frankrijk, enkele kleine gebieden
  • Hongarije
  • Italië, noorden
  • Kosovo
  • Kroatië
  • Letland
  • Liechtenstein
  • Litouwen
  • Montenegro (vermoedelijk)
  • Moldavië (vermoedelijk)
  • Nederland, enkele kleine gebieden
  • Noord-Macedonië (vermoedelijk)
  • Noorwegen, de kust
  • Oekraīne
  • Oostenrijk
  • Polen
  • Roemenië, bepaalde gebieden
  • Rusland
  • Servië
  • Slovenië
  • Slowakije
  • Tsjechië
  • Verenigd Koninkrijk, enkele gebieden
  • Wit-Rusland
  • Zweden, het zuiden
  • Zwitserland

Bekijk hier de kaart als pdf.

Het European Centre for Disease prevention and Control (ECDC) publiceert jaarlijks een epidemiologisch rapport van het aantal mensen dat TBE oploopt. De rapporten kun je hier bekijken.

Voor 2019 werd de volgende kaart samengesteld met in de donkerste gebieden het hoogste percentage TBE-patiënten:

TBE-virus aantal patienten per land

Het aantal mensen met bevestigde TBE per 100.000 inwoners. 2019

Ervaringen van patiënten

Erika

Erika liep TBE op tijdens haar vakantie, thuis werd het erger en belandde ze zelfs in coma. Het virus heeft bij haar hersenletsel veroorzaakt, ze kampt nu 13 jaar later nog dagelijks met de gevolgen. Je leest hier haar verhaal.

Jaap

Jaap liep in Zweden een tekenbeet op, toen hij zijn zicht verloor werd hij opgenomen in het ziekenhuis, waar hij 3 dagen later in coma raakte. De artsen dachten al snel aan een hersenvliesontsteking, later bleek het TBE te zijn. Na 6 maanden in coma is hij op 29 dec. 2017 aan TBE overleden. Nabestaanden van hem strijden om meer aandacht voor TBE, de gevolgen ervan en het voorkomen ervan, lees meer op defietsendevrienden.nl

Helmi

Helmi liep TBE op in Nederland op de Sallandse Heuvelrug in 2017. Na een wandeling zag ze dat ze twee teken op haar been had. Een paar weken daarna wordt ze doodziek. De teek draagt het TBE-virus aan haar over met een hersenontsteking tot gevolg. Helmi zit jarenlang in een revalidatieproces. De oude Helmi zal ze nooit meer worden. Dagelijks strijdt ze met zichzelf, tussen acceptatie en meer willen. Haar verhaal moet gedeeld worden. Zoals ze zelf zegt: ‘om anderen te waarschuwen, TBE niet te onderschatten en om je te laten inenten.’ Lees het hele interview met Helmi op: https://defietsendevrienden.nl/2022/09/03/interview-met-tbe-patiente-helmi-hoogeveen/

Opvallende berichten in de media

Jaap (43) overleed na TBE tekenbeet in Zweden - The Nordic Dutchman - 30 mei 2023

Sluipmoordenaar in Zweden - De Telegraaf - 25 mei 2023

Pas op! Tekenbeet in omgeving Roggebot kán leiden tot hersen(vlies)ontsteking - de Drontenaar - 20 augusts 2021

Tekenziekte TBE bezig aan opmars in Nederland - Hart van Nederland - 24 mei 2021

Eerste patiënt met teken-encefalitis in Nederland aangetroffen, RIVM, 30-06-2016

Samenvatting

We hebben e.e.a. samengevat in onderstaande infographic.

Stichting Tekenbeetziekten

In onze webshop zijn (stapels) gratis folders te bestellen: Teken-encefaltis TBE/FSME: Wat is dat? We vragen alleen een bijdrage in de verzendkosten. In de folder wordt kort en krachtig uitgelegd wat TBE is en wat de verschillen zijn met de ziekte van Lyme. Deze folders mogen gebruikt worden om uit te delen en te verspreiden om meer aandacht voor deze ziekte te genereren!

Kom je in de natuur, neem dan altijd maatregelen om tekenbeten te voorkomen! Loop je ondanks dat toch een tekenbeet op verwijder deze dan op de correcte manier en zo snel mogelijk. In onze webshop zijn veilige tekenverwijderaars te koop.

Meer informatie over de ziekte van Lyme.

Meer informatie over andere door teken overdraagbare ziekten.

Tour de TBE

De Fietsende Vrienden fietsten van 21 aug. t/m 6 sept. 2022 de Tour de TBE. Een spectaculaire fietstocht van 1500 km van Swifterbant naar Stockholm. Dit deden ze om aandacht te vragen voor de tekenbeetziekte TBE, de gevolgen ervan en hoe je het kunt voorkomen. Het geweldige bedrag aan donaties en sponsorgelden voor deze tour kwam ten goede aan Stichting Tekenbeetziekten. Je leest er hier alles over. Voor nog meer over de Tour de TBE en over vriend Jaap die aan TBE overleed ga naar defietsendevrienden.nl

Wil je ook iets organiseren voor meer aandacht voor deze en andere tekenbeetziekten? Ga naar: Help Mee!.

Bronnen

Informatie van het RIVM.
www.rivm.nl/tekenencefalitis
www.rivm.nl/tekenencefalitis-nieuwe-ziekte-in-nederland

Uitgebreide informatie van het Robert Koch Instituut (het ‘Duitse RIVM’) met onder andere een kaart van het meest actuele risico op TBE (FSME) in Duitsland.
www.rki.de/DE/Content/InfAZ/F/FSME/FSME.html

Uitgebreide informatie van het ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control).
www.ecdc.europa.eu/en/tick-borne-encephalitis

Factsheet van het ECDC over TBE.
www.ecdc.europa.eu/en/tick-borne-encephalitis/facts/factsheet

Studie en rapport van de ECDC naar het opkomende TBE-virus in Nederland - de eerste twee endemische gevallen die zich in juli 2016 voordeden - in de context van een wijdverbreide en toenemende incidentie van de ziekte van Lyme.
www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/Lyme-TBE-Netherlands-emergency-preparedness-country-visit-report.pdf

Rijks JM, Montizaan MGE, Bakker N, et al. Tick-Borne Encephalitis Virus Antibodies in Roe Deer, the Netherlands. Emerg Infect Dis. 2019;25(2):342-345. doi:10.3201/eid2502.181386 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30666954/

Dekker M, Laverman GD, de Vries A, Reimerink J, Geeraedts F. Emergence of tick-borne encephalitis (TBE) in the Netherlands. Ticks Tick Borne Dis. 2019;10(1):176-179. doi:10.1016/j.ttbdis.2018.10.008 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30385073/

Vishal Hira, Johan H.J. Reimerink. Tekenencefalitis: een lastige diagnose. Ned Tijdschr Med Microbiol 2017;25:nr2:54-58 https://www.nvmm.nl/pdf/articles/14705/thema-zooenosen-tekenencefalitis.pdf

Jahfari S, de Vries A, Rijks JM, et al. Tick-Borne Encephalitis Virus in Ticks and Roe Deer, the Netherlands. Emerg Infect Dis. 2017;23(6):1028-1030. doi:10.3201/eid2306.161247 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28518024/

Weststrate AC, Knapen D, Laverman GD, et al. Increasing evidence of tick-borne encephalitis (TBE) virus transmission, the Netherlands, June 2016. Euro Surveill. 2017;22(11):30482. doi:10.2807/1560-7917.ES.2017.22.11.30482 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28333618/

Esser HJ, Lim SM, de Vries A, et al. Continued Circulation of Tick-Borne Encephalitis Virus Variants and Detection of Novel Transmission Foci, the Netherlands [published online ahead of print, 2022 Oct 26]. Emerg Infect Dis. 2022;28(12):10.3201/eid2812.220552. doi:10.3201/eid2812.220552 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36288572/
Volledige tekst: https://wwwnc.cdc.gov/eid/article/28/12/22-0552_article

Laatst gewijzigd: 28 feb. 2024